डा.लोकबहादुर लोप्चन
तामाङ कातेसे ह्राङ्लान तामाङ ग्योइ दिमनाम्सारी पाङ्सीगेन हाबा मुला। ओर तासाइ तोङ ङिसे च्युइ डुसे ब्रे दिङरि ताबा ह्मीज्याबा गेताङरिआन्सार १२.११ प्रतिशत तामाङसे तामाङ ग्योइ आपाङ्बा ओन्बा मुला।चुराङलसिन् तामाङ ग्योइ कोलेसे कालेसे आपाङ्ना ब्याङसिगेन निसाम ह्याङला तामाङ ग्योइ मसिगेन निसेला मुला। लानान दिमनाम्सारी जाजाकोलादुगुता तामाङ ग्योइ आलोप्ना ज्यार्दि ग्योइ लोप्सिगेन हाबा मुला। आखेमेमेमामला थेन् आपाआमाला दिङरि तामाङ ग्योइ ज्याना लसि पाङ्सि हासै तात्तेला कोलादुगुला तामाङ ताम लोप्पा ख्लासिगेन निबा मुला। ओर्ताबासे ह्याङ्ला तामाङ ग्योइ दारेहाबा दिङरि मसिगेन निला मान्बा मुला ।
ह्याङ्ला ग्ल्हेठिमला ग्योइ ज्यार्दि ताबासे थेन् लोप्खाङला ग्योइ ज्यार्दि गीक्खेन ताबासे दिमथेन नाम्सानाम्सारी क्यार ह्याङला तामाङ ग्योइ ख्लासिमाम् ज्यार्दि ताम पाङ्बा हिन्ना।ह्युल्साथेन् लोप्खाङरि ह्याङ्ला ग्योइ पाङ्सि डोम्याङ्साम दिमदिमरि मिला ज्यार्दि पाङ्बा आज्याबा गेताङ हालैसेन आलासेला वा ह्याङ्ला तामाङ ग्योइ हालैसेन आख्लासेला मुला। ओराङ ताबाले दारेम लोप्खाङरि ह्याङ्ला तामाङ ग्योइ पाङसि डोबारि म्याङबा गे आलाना आता।थे गे लाबारि बेनान तामाङकादेसे तिता ह्याङ्लान ग्योइरि सेबा लोप्पा लातोबा बिसि गोबोबा मुला।दात्ते मोकोन तामाङकादेसे दात्तेला दिङआन्सार तिता ह्याङला ताम् पाङ्सी सेबालोप्ता लातोजि ? ह्याङ्ला ग्योइ दिमरिन पाङ्बा मुला। लोप्खाङरिमि ज्यार्दि ग्योइ थेन अङ्ग्रेजी ग्योइ पाङ्तोला राङ्बा सेम थान्बाला मुला लानानसे आगोबासे । चु ताम तामाङला खेन्बा, गोबा बिबा मिकादेसे थेन् गोबासेबा आम्राङ्नि । थेताबासे मोकोन तामाङ कादेसे लोप्खाङरि ज्यार्दि ग्योइ जे पाङ्सि सेबालोप्पा गेलाबासे ह्याङ्ला कोलादुगु तोर आतानि, लिच्छा ताजि र ह्याङ्ला जत्तुकुला सेबाडोबा ज्याबा आतानि ।
ह्याङला ह्युल्साला ह्युलग्रेनठिम तोङ ङिसे निस ङि दिङरि मोकोन आमाग्योइ पाङ्बा जाजाकोला दुगुदा आमाग्योइरिन सेबालोप्पा म्याङबा ठिम मुला ।थेराङ ताबासे दारेम लोप्खाङरि डो गिक हेन्दे डो सोम दोना ह्याङला ग्योइ लानान् पाङ्सि सेबालोप्पा लातोला। ओराङबिमा माल्से ज्यार्दिथेन अङ्ग्रेजी ग्योइ चा सेबा लोप्पामाल्से पाङ्बारि आता बिबा आहिन् । लोप्खाङरि याङला ग्योइ लानान पाङ्तोबा र ग्ल्हेठिमला ज्यार्दि ग्योइचा जाचाकि (चेकचेक) पाङ्सिगेन तोर्तोरला डो रि ज्यार्दि ग्योइ थेन अङ्ग्रेजि ग्योइ लानालाना पाङ्सि सेबालोप्पा लाहाम्ला।चुराङबा ताम आगोबासे लानान तामाङकादेसे ह्याङ्ला तामरि जे लोप्मा कोलादुगु लिच्छा ताला बिसि आमाग्योइरि सेबालोप्पा गेताङ ता ज्याबा मान्बा आरे।थेनेकादेता आमाग्योइला लोप्पा गेताङ चा आमाग्योइ थेन ज्यार्दि ग्योइ छ्यामछ्याम पाङ्सि सेबालोप्पा गे बिसि छोर्ना लाहाम्बा आरे ।
चुपाल्से हेन्दे तामाङला घेदुङसे आमाग्योइरि सेबालोप्ता गेताङ लाबारि गेकादे लाबागेन मुला। सोमच्युइ थेन निस दिला ह्युल्सारि आमाग्योइरि सेबालोप्पा गेताङ लाबा थेन ग्योइ ठिम सोबारि डिक्सिमाम छ्याछ्याम ब्राबा तासेला मुला । थे गे लाबारि तामाङ घेदुङसे दिला ह्युल्साला तामाङ चोहो, रोचोहो कादेथेन छ्यामछ्याम ब्राबरि सेमगि ताबा बिसि छ्योइरि ब्रिसी निबागेन् मुला।थे गेताङ लाबामाल्से गोर्कि गेताङ छ्याछ्याम तासेला मुला। गिक चा गे दिला ह्युल्सासा ग्योइ ठिम ठोङखाङ लासेला मुला। बिसाम गोर्कि गे चा लोप्खाङरि आमाग्योइरि सेबालोप्पा गे हिन्ना। थे गेताङ लाबादुइरि डो गिकहेन्दे दोसोम दोना लोप्बोन कादेसे आमाग्योइथेन ज्यार्दि ग्योइ छ्यामछ्याम पाङ्सि लोप्तोसेला मुला।आमाग्योइरि सेबालोप्पा बिबा ओत्तेजे आहिन्, आमाग्योइ त विषय गिकरि सेबालोप्पागे लाखाम्ला।थेगे लाबारि तामाङ ग्योइरि छ्योइ ब्रिसी थेछ्योग्याम ङ्यान्बा, पाङ्बा, डोबा थेन ब्रिबा गे लाहाम्ला। ओत्तेजे गेताङ लसि आछ्योबा ताबासे, गोर्कि दिला ह्युल्सारि ह्युल्साला विषय सेबालोप्पा लाबा गेनोन चु गेताङरि छ्यामछ्याम बोर्बारि सेम छ्याम ताबा मुला।
तोजरि पाङ्ला गेताङ लाबारि तामाङ घेदुङ थेन भाषा आयोगला सेमछ्याम ताबा छ्योइ ब्रिजिन्बा मुला बिसाम तामाङ घेदुङ थेन दिला ह्युल्सा कादेथेन सेम छ्याम ताबा गेताङ लाबागेन मुला । तात्तेला चु गेताङ लानान ज्याबा तासाम तामाङ घेदुङसे लानान दिङ हेन्दे लाइबिसि माम् जाकारजाकार गेताङ लासिगेन हाबा चु गेताङसे लानान ज्याबा तासेला मुला।तामाङ घेदुङला दोङराप ज्याबा तासेला मूला बिसाम ह्याङला तामाङ ग्योइरि सेबालोप्पा लाम्याङसेला मुला।चु गेताङसे ह्याङ्ला जाजाकोलाकादेला सेबालोप्पा ज्याबा तासेला मुला।ओराङ्बा गेताङ लसि बोर्हाम्साम दार्मानाङगर बाग्मती ग्हेह्युल्साला ग्हेठिमला ग्योइ ग्याङ्ला तामाङ ग्योइ सोम्याङ्ला, ताहाम्ला।
थेराङ ताबासे तामाङ ज्योज्योआले, नानाआङा, आपाआमा, मेमेमामदुगु क्योङनोन रेतोला दारेम, छोर्तोना दार्से क्यार, याङ्ला तामाङ ग्योइरि वा आमाग्योइ दिमदिमरि नाम्सानाम्सारि पाङ्गे, जाजाकोला दुगुता लोप्के।ह्याङ्ला थेत्मा ता ह्याङ्लान ग्योइ पिन्गे।स्यान्दो मिला ग्योइ लोप्सिमाम् ह्याङला ग्योइत हासेगे।ह्याङला ग्योइ सोसाम ह्याङकादे सोम्याङला, ह्याङ्ला ग्योइ आसोसाम ह्याङ तामाङ चा हाराङ लसी सोहाम्ला ? तामाङ ग्योइ सिसाम ह्याङ तामाङ आसो, थेदिङरि ह्याङ तामाङ छोब्बोन सिबा म्ही राङ ताला। ओर्तसी,
दारेम आख्लागे मेमेआखेसे थान्बा ह्याङला रिमठिम
कादे जेबा ह्याङ्ला गोइला, आमाग्योइ लानान् ज्याबाचिम।
दारेम आख्लागे मोकोन तामाङसे मेमेआखेसे ओन्बा ग्याम
चुराङ्बा ज्याबाज्याबा गे लाबारि मोकोन तामाङसे थुइसी ब्राइ बामथेन बाम।