अङ्ग्रेजी माध्यम छोडेर मातृभाषामा पठनपाठन गर्दै कोन्ज्योसोम गाउँपालिका
कोन्ज्योसोम गाउँपालिका,ललितपुर २०७७ साल चैत्र ४ गते ।
भाषा आयोग, नेपाल तामाङ घेदुङ र कोन्ज्योसोम गाउँपालिका ललितपुरको सहकार्यमा गापाभित्रका सबै विद्यालयहरूमा कक्षा १-३ सम्म मातृभाषाको माध्यमबाट शिक्षा प्रदान गर्न र तामाङ मातृभाषा विषय तथा स्थानीय विषय लागू गर्न २०७७ साल चैत्र ३ गतेदेखि ७ गतेसम्म ५ दिने स्थानीय भाषा नीति तथा मातृभाषा शिक्षा कार्यक्रमका लागि अन्तर्क्रिया तथा तालिम कार्यक्रम सञ्चालन भएको छ। कार्यक्रमको पहिलो दिन २०७७ साल चैत्र ३ गते गाउँपालिकाका १७ वटै सामुदायिक विद्यालयका प्रअहरू, गाउँपालिका वडाध्यक्ष, भाषिक सङ्घसंस्था तथा नेपाल तामाङ घेदुङ र भाषा आयोगको प्रतिनिधिहरूको उपस्थितिमा अन्तर्क्रिया कार्यक्रम सञ्चालन गरिएको थियो । गाउँपालिकाका शिक्षा शाखा प्रमुख विष्णुप्रसाद आचार्यबाट सञ्चालित उक्त कार्यक्रमको अध्यक्षता नेपाल तामाङ घेदुङ केन्द्रीय कार्य समितिका महासचिव महितकुमार तामाङले गर्नुभएको थियो भने कार्यक्रमको प्रमुख अतिथि गाउँपालिका अध्यक्ष श्री गोपीलाल सिंतानज्यू रहनु भएको थियो । साथै कार्यक्रम नेपाल तामाङ घेदुङका सचिव सन्चु ब्लोन, नेपाल तामाङ घेदुङका महिला सङ्घ अध्यक्ष सुनीता बमजन, स्थानीय तामाङ घेदुङका अध्यक्ष कर्म लामाको उपस्थिति रहेको थियो ।
कार्यक्रमको प्रारम्भ नेपाल तामाङ घेदुङका सचिव एवम् पत्रकार सन्चु ब्लोनको स्वागत मन्तव्यसँगै प्रारम्भ गरिएको थियो । स्वागत मन्तव्यको क्रममा ब्लोनले नेपालको संविधानले नै सरकारी कामकाजदेखि शिक्षामा बहुभाषिकताको व्यवस्थापन गर्ने अधिकार सुनिश्चित गरिएको हुँदा सम्बद्ध सबैले त्यसको कार्यान्वयन गर्नुको विकल्प नरहेको बताउनुभयो । त्यसको लागि यस गाउँपालिकामा स्थानीय तामाङ घेदुङले पहल गर्ने जसमा कर्मचारी तथा शिक्षकको क्षमता विकास गरेर भाषा संरक्षण, संवर्धन र सेवा प्रवाहमा बहुभाषीकरण गर्नुपर्नेमा जोड दिनुभएको थियो । त्यसपछि कार्यक्रममा सहभागी प्रअहरूको के अपेक्षा छ भनी खुला अन्तर्क्रिया राखिएको थियो । आफ्नो विचार राख्ने क्रममा विभिन्न विद्यालयका प्रअहरूले ८०% प्रतिशत भन्दा बढी तामाङ समुदायको बसोबास रहेको यस गापामाभित्रका विद्यालयहरूमा विगतमा पनि सम्भोटा लिपिमा लेखिएको तामाङ भाषा विषय पठनपाठन भएको तर त्यस निरन्तरता नपाएको कुरा उठान गर्नुभएको थियो । हाल विद्यालयहरूमा स्थानीय विषय वा मातृभाषा विषयको बदला अङ्ग्रेजी विषय पठनपाठन गरिएको, बहुभाषिक शिक्षाको विषयमा अभिभावकहरूमा भ्रान्ति रहेको, शिक्षक तालिम पर्याप्त नभएको जस्ता विषयलाई प्रस्तुत गर्नुभएको थियो । साथै प्रअहरूकाअनुसार विद्यालयका विद्यार्थीले एकै पटक एक भन्दा बढी भाषा सिक्न सक्ने, एउटै भाषामा सिकाउनुपर्छ भन्ने विचार गलत रहेको तर त्यसका लागि शिक्षकको क्षमता विकस गर्नुपर्ने समेत बताउनु भएको थियो। सहभागी प्रअकै अनुसार विगतमा यस गाउँपालिकामा कक्षा १-५ सम्म अङ्ग्रेजी माध्यममा लाने अभ्यास गरिएको तर विद्यार्थीले न नेपाली न अङ्ग्रेजी भाषा सिक्ने अन्योलको स्थिति भई भाषिक जटिलता सिर्जना भई नेपाली माध्यममा फर्केको हुँदा बहुभाषिक शिक्षाको माध्यम उपयुक्त हुने विचार व्यक्त गर्नुभयो । सहभागी केही प्रअहरूका अनुसार मातृभाषा विषय कि माध्यम, स्थानीय विषय कि तामाङ भाषा विषय, तल्लो तहसम्म कि माथिल्लो तहसम्म भन्ने बारेमा अधिकांश शिक्षक, अभिभावकहरू अन्योलमा रहेको हुँदा तालिमबाट उक्त कुरामा स्पष्ट हुनुपर्ने अपेक्षा राख्नुभयो । समग्र सहभागी प्रअहरूकाअनुसार भाषा नीति, मातृभाषामा शिक्षा र भाषा संरक्षण संवर्धन जस्ता पक्षलाई सही रूपमा सम्बोधन गर्न शिक्षकको क्षमता विकास गरी अगाडि बढेमा सफल हुने विचार अभिव्यक्त भएको पाइयो ।
कार्यक्रमका प्रमुख अतिथि गाउँपालिका अध्यक्ष गोपीलाल सिंतानबाट ब्यानर पढेर उद्घाटनपछि विज्ञहरूको प्रस्तुति राखिएको थियो। भाषाविद अमृत योञ्जन तामाङले भाषा नीति र मातृभाषामा शिक्षाका साथै मातृभाषा विषय वा स्थानीय विषयको कानुनी एवम संस्थागत प्रावधानको बारेमा प्रस्तुति गर्नुभयो । उनले दिगो विकास लक्ष्य (२०१६०-३०) को भाषिक शैक्षिक प्रावधानदेखि नेपालको संविधान, शिक्षा ऐन, स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन, बहुभाषिक शिक्षा कार्यान्वयन निर्देशिका, भाषा आयोगको सिफारिस, अन्तर्राष्ट्रिय सन्धि तथा महासन्धिहरूको प्रावधानको सरसरती समीक्षा प्रस्तुत गर्दै यसको कार्यान्वयन गर्नुको विकल्प नरहेको बताउनुभयो । त्यसका लागि सङ्घ, प्रदेश र स्थानीय तहले त्यसलाई लागू गर्ने कार्यदिशाको जानकारी मात्र गराउनु भएन, विभिन्न तह तप्कामा रहेको अन्योल र भ्रान्ति न्यूनीकरण गर्न भाषाविदहरू प्राविधिक सहयोग गर्न तयार रहेको विचार व्यक्त गर्नुभयो । त्यसपछि सहजीकरणको क्रममा तामाङ भाषाको पाठ्यपुस्तक लेखक प्रतीक ङेसुर तामाङले तामाङ भाषा विषयको पाठ्यपुस्तक सम्भोटा लिपिकै सरलीकृत तामयीग लिपिमा लेखिने र तामाङ भाषामा पनि स्थानीय तामाङ भाषाकै प्रयोग गरिने विचार राख्नुभयो । साथै उहाँले तामाङ भाषा विषयको पाठ्यपुस्तक पहिलो चरणमा कक्षा १-३ सम्म लागू हुने जानकारी गराउनुभयो । त्यसपछि भाषा आयोगका मातृभाषा शिक्षा शाखा प्रमुख एवम उपसचिव डा.लोकबहादुर लोप्चनले स्थानीय भाषा नीति, विद्यालयमा बहुभाषिक शिक्षा तथा मातृभाषा विषय र स्थानीय विषयको प्रयोगको क्रम, सन्तुलन, आवश्यकतासहित कार्यक्रमको मोडलको बारेमा जानकारी गराउनुभयो । उहाँले प्रस्तुतिको क्रममा बहुभाषिक शिक्षा कक्षा १-३ सम्म हुने, त्यसपछि मातृभाषा विषयले निरन्तरता पाउने, नेपाली र अङ्ग्रेजी विषयलाई भाषा सिकाइको सिद्धान्त अनुसार पठनपाठन गर्नाका साथै अन्तमा सामुदायिक विद्यालयका शिक्षक एवम प्रअहरू सिकाइ उपलब्धप्रति जवाफदेही भई विद्यालयको रूपान्तरण गरिनुपर्ने विचार व्यक्त गर्नुभयो ।
विज्ञहरूको प्रस्तुतिपछि सहभागी प्रअमध्ये प्रअ टेकबहादुर तामाङ र प्रअ निर्मला अधिकारीले अन्तर्क्रिया प्रभावकारी रहेको र विद्यार्थीको सिकाइ सुधारसहित सामुदायिक विद्यालयहरूमा शैक्षिक गुणस्तर वृद्धिका गर्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गर्नुभयो । नेपाल तामाङ घेदुङ महिला सङ्घका अध्यक्ष संगिता बमजनले सन्तानलाई बिगतमा आफ्ना बच्चाहरूलाई तामाङ भाषा सिकाउन नपाए पनि पछि भाषाको महत्वको कुरा बुझेपछि तामाङ भाषा र लिपि सिकाउने कार्य आफूबाट भएको जानकारी गराउनुभयो । त्यसपछि वडा नं.२ का अध्यक्ष एवम् सामाजिक विकास समितिका संयोजक ध्रुव घिमिरेले गाउँपालिका भाषिक विविधतालाई सम्बोधन गर्नको लागि स्थानीय भाषा नीति निर्माणमा मात्र नभई मातृभाषामा शिक्षा प्रदान गर्नको लागि तयार रहेको विचार व्यक्त गर्नुभयो । तर तालिममा सिकेको कुरा व्यवहारमा लागू नगरी नहुनेमा जोड दिनुभयो । त्यसपछि कार्यक्रमका प्रमुख अतिथि एवम गाउँपालिका अध्यक्ष गोपीलाल सिंतानले नेपालको संविधानले नै सङ्घ, प्रदेश र स्थानीय तहलाई पहिचानसहित विविधतालाई सम्बोधन गर्ने दायित्व प्रदान गरिएको हुँदा सो दायित्व सबैले आआफ्नो तर्फबाट पूरा गर्नुपर्नेमा जोड दिनुभयो । उहाँले यो गाउँपालिका स्वास्थ्य क्षेत्रमा गरिएको कार्यको आधारमा बाग्मती प्रदेशमा पहिलो स्थानमा रहेको, पशुसम्बन्धी सेवामा देशभरिमै दोस्रो स्थानीय तह बनेको, भौतिक पूर्वाधार एवम् सुशासनमा पनि बाग्मती प्रदेशमा दोस्रो स्थानमा रहेको हुँदा बहुभाषिक शिक्षासहित गुणस्तरीय शिक्षामा पनि पहिलो स्थानमा लैजाने आफ्नो प्रतिबद्धता र इच्छा रहेको हुँदा विद्यालय प्रअ एवम शिक्षकबाट सो कार्य पूरा गर्ने जिम्मेवारी बहन गर्नुपर्ने बताउनुभयो । त्यसपछि कार्यक्रम अध्यक्ष महितकुमार तामाङले नेपाल बहुजातीय, बहुधार्मिक र बहुभाषिक मुलुक भएको हुँदा सोका लागि नेपाल तामाङ घेदुङ, भाषा आयोग र स्थानीय तहको सहकार्यमा स्थानीय भाषा नीति निर्माण र मातृभाषामा शिक्षा कार्यक्रम कार्यान्वयन गर्नको लागि पहल र प्रयास गर्दै अगाडि बढेको चर्चा गर्नुभयो । साथै उहाँले कोरोनाको कारण पछि परे पनि घेदुङले बाग्मती प्रदेशको ३४ स्थानीय तहमध्ये कोन्ज्योसोम गाउँपालिका यो कार्यक्रम लागू गर्न दोस्रो भएको बताउँदै धेरै भन्दा धेरै स्थानीय तहहरूसम्म पुग्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गर्नुभयो ।
कार्यक्रमको दोस्रो दिन २०७७ साल चैत्र ४ गतेका दिन पालिकाभित्रका १७ वटै विद्यालयका बाल कक्षामा पठनपाठन गर्ने शिक्षकका साथै तामाङ भाषा विषय र स्थानीय विषय पठनपाठन गर्ने शिक्षकको उपस्थिति रह्यो । दोस्रो दिनको कार्यक्रममा भाषाविद अमृत योञ्जन तामाङ, प्रतीक ङेसुर तामाङ र डा.लोकबहादुर लोप्चनले बहुभाषिक शिक्षा, तामाङ भाषा विषय र स्थानीय विषयका बारेमा सहभागीलाई सहजीकरण गर्नुभएको थियो । साथै दोस्रो दिनको कार्यक्रमको पहिलो सत्रमा गापा अध्यक्ष गोपीलाल सिंतानले शिक्षक नै शैक्षिक सुधारको नायक भएको पूर्ण जवाफदेही भई शैक्षिक रूपमा गाउँपालिकालाई १ नम्बरको बनाउन आग्रह गर्नुभयो । कार्यक्रममा वडाध्यक्ष सन्तलाल तामाङले आफूहरू बहुभाषिक शिक्षा लागू गर्न तम्तयार रहेको विचार व्यक्त गर्नुभएको थियो । साथै कार्यक्रमको पहिलो सत्रमा स्थानीय विषयका लागि विषयवस्तु सङकलन गरी स्थानीय तहमै समूह बनाई स्थानीय विषयको पाठ्यपुस्तक लेखनको जिम्मेवारी समेत सहभागी शिक्षकलाई प्रदान गरिएको थियो । पहिलो सत्रको अन्तमा शिक्षा शाखा प्रमुख विष्णुप्रसाद आचार्यले सहभागी शिक्षकलाई भाषा नीति, तामाङ मातृभाषा विषय र स्थानीय विषयको कार्यान्वयन गर्ने प्रतिबद्धतासहित सबैजना उत्तरदायी हुन निर्देशन दिइएको थियो । त्यसपछि तामाङ भाषा विषयको लेखन तथा तामयीग लिपिको प्रशिक्षण कार्यको जिम्मेवारी तामाङ भाषाका पाठ्यपुस्तक लेखक प्रतीक ङेसुर र मोहनकुमार तामाङलाई सुम्पिएको थियो । उक्त तालिम कार्यक्रम २०७७ चैत्र ७ गतेसम्म सञ्चालन हुनेछ ।