बागमती प्रदेशरि सरकारि गेला ग्योइ कार्यान्वयनता च्यामा लातोबा गेदुगु
डा.लोकबहादुर लोप्चन
का.मु. गौराइ, भाषा आयोग
१.चुबाला ताम
सरकारसे बेनान म्हिदुगु थेन गेरि पाङबा थेन ब्रिबा ग्योइता सरकारी ग्योइ बिबा मुला । सङ्युक्त राष्ट्रसङ्से लानान ग्योइकादेता थेला ग्योइ बिसि प्रयोग लासिगेन हाबा मुला । थेला सरकारि ग्योइरि अङग्रेजी, चाइनिज, जर्मनी थेन स्यान्दा ग्योइकादे मुला । याङला छिमेकि भारतरि अङग्रेजी ग्योइ थेन हिन्दि ग्योइता सरकारि ग्योइ बिसि प्रयोग लासिगेन हाबा मला । थेला ह्युलरि अङ्ग्रेजि ग्योइ ग्याम हिन्दिरि थेन हिन्दि ग्याम अङग्रेजि ग्योइरि उल्था लातोबा ठिम मुला ।
सरकारि गेला ग्योइसे मान्यता याङबा ग्योइकादे सरकारि ग्योइ बिसि पाङबा मुला । चु ह्यलसारि ओन्मा ज्यार्दि ग्योइ गिक्खेन ता सरकारि ग्योइ बिसि प्रयोग लाबा मुबा । नेपालला संविधान, २०७२ हाबाहेन्दे लानान ग्याइकादेतासे सरकारि ग्योइला मान्यता याङबा मुला । बागमती प्रदेशसे प्रदेश राष्ट्र भाषा ऐन, २०८० पारित लसि तामाङ थेन बाइ ग्योइता सरकारि ग्योइ बिसि कार्यान्वयन लसिगेन बोर्बा मुला । चु गेसे ग्यार्जा सोम दिङ हेन्दे गोरगिक स्यान्दा ग्योइ कादेता सरकारि गोइ बिसि प्रयोग लाबा गेता थुम्ना लाबा मुला । बिसाम जु गेसे गोरकि दोङराप सेङ्बा मुला ।
२.नेपालरि सरकारि ग्योइ कार्यान्वयन लाबाला ताम
चु नेपाल ह्युल्सारि आमा ग्योइता सरकारि ग्योइरि प्रयोग लाबरि लानान आधारकादे मुला । ग्रेन आधारकादे च्यामा अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिबद्धता, नेपालला संविधान, कानुन, संरचना, संस्थाकादे थेन गेताङकादे याङबा मुला । दिङ २०७४ रि गोरकि आमचुनाव तसि जिन्बाहेन्दे सङ्घीय व्यवस्था कार्यान्वयन तसि दात्ते दोना च्युइ दिङ ताताम्जि । थेग्याम नोन लानान तहला सरकार सञ्चालन तासिगेन हाबा मुला । थेला उदाहरण चा सङ्घ, प्रदेश थेन स्थानीय सरकारकादे हिन्ना । संविधानरि ग्यारेन्टि लाबा ग्योइ, रिमठिम, कला ला अधिकार चा बेनानले ह्याङतोबा बिसि ब्रिबला मुला । चु गोरगिक दशकरि लानान चा भौतिक पूर्वाधारकादे स्येङबा गेताजि बिसाम आमाग्योइ रिमठिम थेन कला रि जाजाकि लगानि थेन गेताङकादे लाबा म्राङबा मुला ।
३. ग्योइला कानुनी व्यवस्था थेन ङ्योइबाला तामकादे
नेपालला संविधानसे मोक्कोन ग्योइकादेता गिकखेन मान्बा थेन मान्यता पिन्बा मुला । संविधानला धारा डु रि मोक्कोन ग्योइकादे नेपाल ह्युल्साला ग्योइ बिसि ब्रिबाला मुला । ओर्लसि उपधारा ङिसरि प्रदेश सरकारले थेला प्रदेश नाङगरि लानान म्हिकादेसे पाङबा ग्योइकादेमध्ये गिकजे आहिन लानान ग्योइकादेता प्रदेश सरकारला ग्योइ सोसि प्रयोग लाबारि म्याङबा ब्यवस्था लाबा मुला । थेराङनोलसि उपधारा ३ रि स्यान्दो ग्योइला विषयरि भाषा आयोगसे सिफारिस लाबाअनुसार सरकारसे निर्णय लाबाराङ ताला बिसि ब्रिबाला मुला ।
ओराङनोन लसि धारा ३१ रि लोपखाङरि आमाग्योइग्याम डोबा थेन सेबा लापारि म्याङबा व्यवस्था लापिन्बा मुला । धारा ३२ रि चा समुदायथेन थेला ग्योइ, रिमठिम, कला ता सोना लाबा, छार्ना लाबा थेन सिना आलाबा अधिकार पिन्बा मुला । ओराङनोन लसि धारा २८७ रि भाषा आयोगला गठनला ताम मुला बिसाम थेसे भाषाला विषयरि सरकार कादेता सिफारिस लातोबा बिसि ब्रिबाला मुला ।
बामगती प्रदेश राष्ट्र भाषा ऐन, २०८० कार्यान्वयन ताबागेन मुला । थेराङनोन लसि कोशी, मधेश थेन गण्डकी प्रदेशरि भाषाला ऐन सेङबा गे चुबा मुला । चु ह्युल्सारि गोरगिक ग्योइला नीति बाबा गाउँपालिका चा सुर्खेत जिल्लाला चौकुना गाउँपालिका हिन्ना बिसाम मरिन गाउँपालिका सिन्धुलिसे ग्योइला नीति बजिन्जि । लानान स्थानीय तह कादेसे स्थानीय भाषा ऐन पारित लजिन्सि कार्यान्वयनरि निबा मुला । थेकादेरि काभ्रेपलाञ्चोक जिल्लाला मण्डनदेउपुर नगरपालिका चा नेपाल ह्युस्सरि ङाच्छारि स्थानीय भाषा ऐन पारित लाबा नगरपालिका ताजिन्बा मुला । थेराङनोन् खिजिदेम्बा गाउँपालिका ओखलढुङ्गा, खानीखोला गाउँपालिका काभ्रेपलाञ्चोक, मरिन गाउँपालिका सिन्धुली, राप्ती नगरपालिका चितवनसेनोन स्थानीय भाषा ऐन पारित लसि तामाङ आमाग्योइला विषयता लोपखाङरि डोबा थेन सेवा गे लसिहाबा मुला । जोरलसिन प्रदेश थेन स्थानीय तहरि ग्योइता तोबा कानुन सोबारि गेताङकादे लाबागेन मुला । चु गेताङकादे तासइ सङ्घीय तहरि ग्योइला छ्याप ताबा ऐन, कानुन आरेबासे भाषिक सङ्घीयता कार्यान्वयन लाबारि ग्रेन खाका वा आधार याङबा आरे । दात्ते भाषा आयोगला प्राविधिक सहयोगरि सङ्घीय भाषा ऐन सोबाला लागिरि सैद्धान्तिक स्वीकृति किन्बारि संस्कृति, पर्यटन थेन नागरिक उडड्य मन्त्रालग्याम लातोबा गेकादे लाबागेन मुला ।
४. ग्योइला संरचनाला व्यवस्था थेन ङ्योइबा विषयकादे
नेपालरि सङ्घीय तहला ग्योइ च्याबा मन्त्रालय संस्कृति, पर्यटन थेन नागरिक उड्डययन मन्त्रालय हिन्ना । हेरलसिन ग्योइ थेन आमाग्योइला डोबाथेन सेबा विषयता च्याबा गेचा शिक्षा, विज्ञान थेन प्रविधि मन्त्रालयला हिन्ना । चु गोरनि मन्त्रालयकादेरि ग्योइ च्याबा थेन गेलाबा गोरकि शाखा वा महाशाखा तिकाइ आरे । थेरि गेलाबा म्हिनोन आरे । ओरताबासे ग्योइला शासन थेन व्यवस्थापन लाबारि सङ्घीय तहरिनोन तिकाइ आधारकादे आरे । प्रदेश थेन स्थनीय तहरि ग्योइरि जकार जाकार गेकादे तासाइनोन सङ्घीय तहरि चा तोबा सेकादे आरेबासे थानथान ताबा बिम्याङला ।
सङ्घीय तहरि ग्योइ सोना लाबारि थेन छार्नालाबारि नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठान, सङगीत थेन नाट्य प्रतिष्ठान, आदिवासी जनजाति उत्थान राष्ट्रिय प्रतिष्ठान, भाषा आयोग, ग्योइच्याबा सङ्घसंस्थ कादेसे गेलसिगेन हा बा मुला । चु मोक्कोन सङ्घसंस्था कादेसे ग्योइला गे लसि लानान अभिलेख, दस्तावेजकादे सेङबा मुला । थेनिकादेसे सेङबा गेकादे आधिकारिक हिन्ना बिसि पाङबाला लागिरमोक्को गेकादेता ग्लागिरि पोप्सि प्रमाणित लाबारि गोर्कि संस्था दात्ते दोना आरे । ओर्तसि ग्योइला गेलाबा मुल्से लानानसे गिक्खेन गेता दोसिगेन लसि हाबाला मुला । दात्ते प्रदेश थेन स्थानीय तहरि प्रज्ञा प्रतिष्ठानरकादे सेङजी बोर्बा गेन मुला । थे मोक्कोन गेकादेता संस्थागत लसि छ्याम लसि गिक सोबरि भाषा आयोग थेन संस्कृति, पर्यटन थेन नागरिक उडड्यन मन्त्रालयले राङला गे बिसि मान्तोबा मुल, चुला लागिरि राङला जिम्मेबारि किन्सिमाम मोक्कोनला सेमरि मान्बाराङ ग्योइला गेकादे लसिगेन बोर्तोबा मुला ।
५. ग्योइला लागिरि नीति, कार्यक्रम थेन बजेट
चु नेपाल ह्युल्साला गोरसोम तहरि ग्योइला विषयरि नीति, कार्यक्रम थेन बजेट विनियोजन लानान च्याङना हाबा मुला । सङ्घीय तहरि ग्योइला लागिरि नीति, कार्यक्रम थेन बजेटरि ग्योइता ग्रेन मान्बा गेताङकादे सोसि हाबा आरे । प्रदेश तहरि चा ग्योइ च्याबा सङ्घसंस्था कादेला पहल थेन भाषा आयोगला प्राविधिक सहजीकरणसे ज्याबा तासेला मान्बा मुला ।
नेपाल ह्युस्लारि भाषिक सङ्घीयताला विषयरि बागमती प्रदेश सरकासे सरकारि गेला लागिरि भाषा ऐन सोसि कार्यान्वयनरि बोर्बा गेचा ग्रेन गे हिन्ना । चुगे ग्याम बागमती प्रदेशसे गोरकि पहिचान थेन गौरव लाबा गे ताजिन्बा मुला । तासाइनोन चुप्रदेशला दात्ते दोनाला गेचा मान्बा थेन बिबा राङ योना थेन लाना ताहाम्बा आरे । चुला लिच्छा लानान ग्योइबा ताम कादे मुला ? चुदा जनप्रतिनिधिसे हाराङ लसि च्याबा थेन् व्यवहार लाबा मुबा, च्यासि पाङबारि हाम्सेला मुला । प्रदेश संस्कृति थेन पर्यटन मन्त्रालयरि तामाङ ग्योइ थेन नेपालभाषाला ग्योइता सरकारि गेला ग्योइ बिसि कार्यान्वयन लाबारि लानान बजेट थेन गेताङकादे मुला । थेता मोक्कोन म्हिकादेसे मान्बाराङ चा कार्यान्वयन लाबारि हाम्बा आरे ।
६. सरकारि गेला ग्योइ कार्यान्वयनता दोसि च्यामा
बागमती प्रदेशरि चु नेपाल ह्युल्सारि ङ्हाच्छा तसि प्रदेश सरकारि गेला ग्योइरि तामाङ थेन बाइ ग्योइता कार्यान्वयन लसि सङ्घीयतारि गोरकि दोङराप सेङबा मुला । चुला लागिरि प्रदेश सरकारसे गोर्कि सरकारि गेला ग्योइ कार्यान्वयन कार्यदल सोसि थेला प्रतिवेदन च्यासि कार्यान्वयन लसिगेन निबा मुला । प्रदेश संस्कृति थेन पर्यटन मन्त्रालयसे लानान ग्योइरि बुलेटिन थेन स्मारिका तेसेला मुला । तिक्युङमा २०८१ साल बैशाख २४ गतेरि बागमती प्रदेश सरकारसे प्रदेश भाषा दिवस घोषणा लसिमाम ग्रेन गेताङ सेङसि मान्दिजि । थेहेन्दे प्रदेशरि हाबा दिङरि भाषा दिवसला गेताङ सेङबा मुला । ओराङलसिन प्रदेशला सरकारग्याम सरकारि गेला मान्यतप्राप्त तामाङ ग्योइता तामयीग लिपि थेन नेपालभाषाला रञ्जना लिपिरि यान्त्रिक अनुवाद पद्धति सोबागेन मुला । थेराङनोन लसि तामाङ थेन नेपालभाषा ग्योइला मानकीकरणला गेताङ, मानक लेखन पद्धति थेन मानक शब्दकोश सोबा गे लाबागेन मुला । चु गेचा नेपाल तामाङ घेदुङ, सङ्घीय कार्य समिति थेन् नेवा देयः दबूसे छ्यामछ्याम लसिगेन बोर्बा मुला ।
बागमती प्रदेश सभारि तामाङ थेन नेपालभाषा ग्योइला गिक अनुवादक दाम्सि नियुक्ति लाजिन्जि । चु गेचा नेपालला ङ्हाच्छा गे ताजिन्बा मुला । चु गेकादे तासाइनोन बागमती प्रदेशला सरकारि ग्योइला गेताङरि मान्बाराङ वित्तीय थेन भौतिक प्रगति ताहाम्बा आरे । पाङतोमा माल्से चुकादे लानान लिच्छा ताजिन्बा मुला । चुला कारण चा प्रदेशरि लालान सरकार परिवर्तन, मन्त्रालयरि गौराइ आरेबा थेन योना आपुइबा, भाषा नियमावली आसोबा, नेपाल तामाङ घेदुङ थेन नेवा देयः दबूला लागिरि चु गे लानान् छार ताबासे हिन्ना अनुभव अडिक्पा, चु गेता प्रदेश सरकारसे भाषिक संस्थाला बिसि गोबा, जाजा जाजा गेकादे लसि चिबा हिन्ना । लातोबा ग्रेन गेकादे आलाबा । पाङतोमा माल्से भाषा डेस्क दात्ते दोना आसेङबा थेन अनुवादका लागिरि तालिम आपिन्बा थेन स्कुलला लोपबोन ता तालिम पिन्बा आरे ।
पाङसिन बोर्मा मन्त्रालय थेन भाषिक सङघसंस्था कादेसे भाषा आयोगला प्राविधिक थेन प्राज्ञिक सहयोग याङसि हाबागेन मुला । थेतासाइ लानान रेङबा दुईदोना गौराइ आताबा मुल्से गोरकि दिङला लागिरि विनियोजित २ करोड बजेटग्याम दात्ते दोना गेताङ चुहाम्बा आरे । दारे लिच्छा गोर नि महिना बाँकी जे मुला । ओर्तसि थे गेताङ कार्यान्वयन ताहाम्सेला आरे । चु चा गोरकि सेवा थेन लोप्पा ताम ताजी । चु तामता सेमरि थान्सी दात्ते दोना लाबा थेन याङबा प्रगति चोथेन हिन्सा बिसि कुटिसि चितोबा दुइनोनन ताजी । चोराङनोलसि दात्ते बागमती प्रदेश सरकारि ग्योइ कार्यान्वयन लाबाला दुई ङिला उत्सवला अवसररि चोते लाबा गेथेन याङबा ताम मोक्कोनसे मान्बाराङ ताज्योम ? बिबा ताम सेमरि क्लाङबागेन मुला । चुह्राङबा गेकादेसे स्यान्दो प्रदेशता ह्वाराङबा ताम लोप्ला ? थेनिकादेसे तिका बिला ? दोसि चुराङ लिच्छा तासाम हाराङ लसि चुसे दोतोबा ग्लारि दोला ? तिका तातोबा ? गादे लातोबा मुबा, दात्ते गादे ताजी ? बिसि सेङरि मोक्कोनसे क्लाङसि, गोसिमा म दारे योना थने ज्याना लसि गे आलाना आता ।
७.सरकारि गेला ग्योइ कार्यान्वयनला चुनौतिकादे
बागमती प्रदेशला सरकारि गेला ग्योइ कार्यान्वयनल चुनौतिकादे दिरिमार ब्रिबला मुलाः
- सरकारि गेला ग्योइ कार्यान्वयनला ग्रेन पक्षकादे गेताङला प्राथमिकता, कार्यक्रम र जिम्मेवार निकायहरू ङोसेसि गे लापुङतोबा,
- भाषा ऐन कार्यान्वयनला लागिरि नियमावली थेन कार्यविधिकादे योनान सोसि कार्यान्वयनरि बोर्तोबा,
- प्रदेशला संस्कृति थेन पर्यटन मन्त्रायलसे सरकारि गेला ग्योइ कार्यान्वयन लाबारि मन्त्रालयला जिम्मेवारी थेन उत्तरदायी किन्सिमाम ह्रोलोतोबा थे नेतृत्व पिन्तोबा,
- प्रदेशला सरकारि निकायकासे चुगे चा तामाङ घेदुङ थेन नेवा देयः दबूला बिसि कुटिसि चिबा म्राङबा,
- प्रदेशला जनप्रतिनिधि, कर्मचारी थेन भाषिक सङघसंस्थाकादे चु ता लानान् सेमरि थान्सि
गेताङ लातोबा,
- प्रदेशग्याम स्थानीय तहथेन रो लसि सरकारि ग्योइ कार्यान्वयन ता छेङबारी थेन् गे थुम्बारि,
- आ.व.२०८१/८२ रि संस्कृति थेन पर्यटन मन्त्रालयग्याम सरकारि गेला ग्योइ कार्यान्वयन ता पिन्बा कार्यक्रम थेन विनियोजित टाङकाला २०% नोन खर्च लाबागे,
- प्रदेशला मोक्कोन म्हिकादे, प्रदेश सरकर, भाषिक सङ्घसंस्था थेन सङ्घीय, स्थानीय तहसे ज्याबा मान्सि राङराङला गे बिसि गेताङ लसि चुता तोरतोर दोना लाबागे ।
८.लातोबा गे थेन दोतोबा ग्ला
बागमती प्रदेशरि सरकारि ग्योइ कार्यान्वयन लाबा गे जाजा ग्यामसे ग्रेन ग्यामरि निबा गे राङबा हिन्ना । चुगेकादेसे ग्योइला क्षेत्ररि लानान गेताङ लाजिन्बा मुला, चुचा बागती प्रदेशला गोरकि छार गेताङ हिन्ना । तिता बिसाम भौतिक पूर्वाधारला गेकादे मोक्कोसे लाबा मुला । बागमती प्रदेशसे चा नेपाल ह्युलसरि प्रदेशला सरकारि गेला ग्योइतला भाषा ऐन पारित लसि स्यान्दो ६ प्रदेशकाला लागिरि रोलमोडलला गे लाजिम्बा मुला । गोरकि छार गेलाबा प्रदेश बिसि चु प्रदेशला ज्याबा काइरन, लोप्पा ताम थेन ज्याबा गेकादेता मोक्कोन प्रदेशसे च्यासि चिबा मुला । हेर्तसि चु सरकारि ग्योइला गेताङ मोक्कोन ता प्रेरणादायी, अनुकरणीय र अनुकूलनयोग्य सोतोबा मुला । चु गे प्रदेश सरकार, मन्त्रालय, भाषिक सङ्घसंस्था थेन सरोकारवाला बेनानला ग्रेन गे ताजिन्बी मुला । सरकारि गेला ग्योइला दिङ गिकला दिवस थेन छ्यामामा राङराङ चिबा ग्लाग्याम लानान उत्साह, प्रेरणा थेन प्रतिबद्धता किन्सि गेताङ लातोबा मुला । चुला लागिरि दिरि पिन्बा गेताङकादे मोक्कोनसे लातोबा मुला ।
- सङघीय तहः सङ्घिय तहरि संस्कृति ,पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयसे भाषा संयन्त्र सोसि सङ्घीय भाषा ऐन सेङतोबा मुला । नेपाल ह्युल्साला ग्योइला नीति थेन योजना सेङबा थेन कार्यान्वयन, अन्तर्राष्ट्रिय आदिवासी भाषा दशक (२०२२-२०३२) ला स्वीकृति थेन कार्यान्वयन लातोबा मुला । बेनान ह्युल्ला ग्योइला शासन, अनुगमन थेन व्यवस्थाका लागिरि बो किन्तोबा मुला । ओराङनोस लसि लोप्खाङरि आमाग्योइ ता कार्यान्वयन लाबारि आमाग्योइला शिक्षाला शासन, प्रशासन, व्यवस्थापन, सहजीकरण, अनुगमन थेन पृष्ठपोषण ला बोचा शिक्षा, विज्ञान थेन प्रविधि मन्त्रालय हिन्बासे चु गे थेसे लातोला ।
- भाषा आयोगः भाषा आयोगला सिफारिसला आधाररि प्रदेश कानुनअन्सार बागमती प्रदेशरि सरकारि ग्योइला गे तिबा हिन्ना । सरकारि गेला ग्योइ कार्यान्वयन थेन ग्योइकादे सोना, छार्ना, ज्यान लाबारि अध्ययन, अनुसन्धान थेन अनुगमन लसि सिफारिस लाबागे आयोगसे लसिगेन नितोला । चुराङनोन लसि आयोगग्याम गोरसोम सरकारकादेता संविधानला प्रावधानआन्सार ग्योइला लागिरि नीतिगत, संस्थागत, कार्यगत विषयरि सिफारिस लसिगेन नितोला । गोरसोम तहला सरकार कादेता आयोगग्याम थेनिकादेला ज्याबा सोचाइ थेन बुझाइ सोबाला लागिरि अभिमुखीकरण, सहजीकरण र परामर्श पिन्तोला
- बागमती प्रदेश सरकारः ग्योइला निमावली र कार्वयिधि सोसि कार्यान्वयन लातोला । राष्ट्र भाषा विकास प्रतिष्ठान थेन प्रदेश प्रज्ञा प्रतिष्ठान सेङसि कार्यान्वयन लाबारि गेताङ, तोबा टाङगा थेन अनुवादक थेन् ग्योइला डेस्क सोतोबा मुला ।
- बागमती प्रदेश सरकार, संस्कृति थेन पर्यटन मन्त्रालयः ग्योइला लागिरि तोबा नीति, कानुन थेन कार्यविधिकादे योना बसि जिम्मेवारि थेन उत्तरदायित्व किन्तोला । चु गेरि थेसे ज्याबा मान्सि ङाच्छा ब्राबा थेन् बोर्बा गे लातोला । दारे हाबा आ.व. रि ग्योइला लागिरि तोबा नीति, कार्यक्रम थेन बजेटला व्यवस्था लातोला । तिता बिसाम आ.व.२०८१/८२ रि प्रशासनिक क्षेत्रला म्हि आयाङबा सरकारि ग्योइ कार्यान्वयन मान्बाराङ आतानि । ओर्सति चुग्याम लोप्पा थेन सेबा लसि दारे हाबा दिङरि ज्यानालसि गेलाबा थेन ङाच्छा ब्राबा गे थेसे लातोला ।
- भाषिक सङ्घसंस्थाकादेसे बो किन्बा थेन सक्षमता सोबाः तामाङ घेदुङ थेन नेवा देयः दबूराङ्बा संस्थाकादेथेन थेला ग्योइला लागिरि लानान् ज्याबा सेमरि मुला । तासाइनोन् थेनिकादे थेन विज्ञता, जनशक्ति थेन सक्षमता तोबाते आरेबा म्राङ्जी । थेराङ ताबासे चुकादेला क्षमता विकास थेन अभिमुखीकरण लसि छ्यामामा गेताङ लासि बोर्तोबा म्राङजी । थेनिकादेजे चुगे जे लाहम्बा आम्राङनि । ओर्तसि थेनिकादेला जिल्ला थेन स्थानीय शाखा ग्याम गेताङ लाबा व्यवस्था ज्याबा तासेला मुला मान्जी । प्रदेश सरकारसे नोन थेसेन ग्योइला गेताङ सञ्चालन लातोला । संस्थासे लाला बिसि चिसाम लानान थेन योनान गे लाआहाम । हेर्तसि प्रदेश सरकार, मन्त्रालय थेन निकायकादेसे नोन ग्योइला गेताङ सेङतोला, तालोला । सरकारि गेला ग्योइ कार्यान्वयन लाबा जिम्मा चा चु गोरनि संस्थाला हिन्ला बिसि मान्सि चिसाम चुगे ज्याना लासि कार्यान्वयन ताआहाम । चुला लागिरि मन्त्रालयसे चुगे ह्याङ बेनानला हिन्ना बिसि अपनत्व, स्वामित्व थेन जिम्मेवारी किन्सिमाम रोलातोला ।
- बागमती प्रदेश सभाः बागमती प्रदेश सभाग्याम चु नेपाल ह्युल्सारि तामाङ थेन नेपाल ग्योइला अनुवादक दाम्सि नियुक्ति लसि लानान ज्याबा गे लाजिन्जी । हेर्लासिन चुसे प्रदेशमा सभारि पेस लाबा विधेयक थेन अभिलेखकादे तामाङ थेन नेपाल ग्योइरि ब्रिसि बोर्तोला ।
- स्थानीय तहः चु नेपाल ह्युल्सारि मोकोन म्हिकादेता सेवा लाबा चा सरकार स्थानीय सरकारकादे हिन्ना । सरकारि गेला ग्योइता स्थानीय सरकार थेन् छ्यामछ्याम वडा थेन स्कुलरि कार्यान्वयन लातोला । थेला लागिरि स्थानीय तहला जनप्रतिनिधि थेन कर्मचारी, जातीय भाषिक संस्थाला पदाधिकारी कादेता तालिम, अभिमुखीकरण थेन परामर्शला गेताङ लातोला ।
- अन्तर्भाषिक अनुवाद पद्धति थेन यान्त्रिक अनुवादला विकासः लानाल ग्योइरि अन्तरभाषा अनुवादला गे ताजिन्जि । दारेम तामाङ थेन नेपाल भाषा ग्योइरि लिपि ग्यामसे अनुवाद लाबारि अनुवाद सफ्टवेयर सोतोला । चुता लिच्छा गुगल ट्रान्सलेसनग्याम यान्त्रिक अनुवाद प्रणालि सोसि प्रयोग लातोला ।
छ) भाषिक अध्ययन, अनुसन्धान थेन विकासः प्रदेशरि च्याङना जनसङख्या मुबा म्हिकादेसे राङला ताम पाङबा आरे । थेग्योइ कादेता संरक्षण, संवर्धन र विकास लाबारि ग्योइ लोप्पा कक्षा पिन्तोला । थे ग्योइरि शब्दकोश सेङबा, व्याकरण ब्रिबा गेलसि डोबा लोप्पा थेन सञ्चार क्षेत्ररि प्रयोग लसि बोर्तोला ।
ज) भाषिक अनुगमन थेन कार्यसम्पादन परीक्षणः सरकारि गेला ग्योइ थेन चु प्रदेशरि पाङबा ग्योइ कादेला अनुगमन थेन कार्यसम्पादन च्यासि पृष्ठपोषण पिन्तोबा मुला । चुला लागिरि सङघ, प्रदेश थेन स्थानीय तहला बेनान निकायकादेला ग्योइला गेला कार्यसम्पादन परीक्षण च्यासि प्रतिवेदन तयार लातोला । होच्छेम थेला प्रतिवेदन मोक्कोनला ङोन्छाङ बोर्तोला ।
९. थुम्बाला ताम
चु नेपाल ह्युलसारि आहाम्बा, जाजा, सिलाबा, टारिचिबा थेन ग्रेन म्हिला सङ्गत आरेबा म्हिता च्यातोबा बिसि पाङसि हाबा मुला । थे गेताङ चा बिबाराङ ताबा आरे । दात्ते चुगे ङाला आहिन् थेला बिसि म्हिला थोपोरि दोष ब्याङसि हाबाला मुला । मोक्कोनसे राङ राङला गे ज्याना लसि बोर्साम ह्युल्साला ल्हि पोसेला । स्यान्दोला गे बिसि ब्याङबा प्रवृत्ति सङ्घ, प्रदेश थेन स्थानीय तहला जनता, कर्मचारी थेन जनप्रतिनिधि दोना टा क्यासि चिबा माङ्जी । थेरानोन लसि सरकारि सेवा सुविधा किन्साइनोन ह्युलसाला लागिरि जाजाकिन योगदान आलाबा प्रवृत्ति म्राङजि । ह्याङला ह्युलसा तोरतोर छार्ना लाबारि, बिबाराङ ताना लाबारि चुकादेसे ग्यालम काबा मुला । ह्युलता ज्याबा सोबारि, जेना लाबारि मोक्कोलसे लानान गेकादे लातोला । मोक्कोनसे गे आलासाम हालैसे खार्पारि बसि जेबा ह्युलसा ह्याङता आपिन । थेरताबासे दारेम ह्याङ मोक्कोनसे चु ह्युलसाता ज्याना सोबा थेन तोरतोर छार्ना लाबारि राङ राङला गे लातोला । थेला लागिरि ज्याबा म्हि दोगे । राजनीतिले अभिभावकीय जिम्मेवारी निर्वाह आलाना आता । राष्ट्रसेवक कर्मचारिसे ज्याना लसि गे लातोला । सङ्घसंस्था कादेसे चुगेरि ह्रोलोला । चु ताम पाङना पाङनान, ग्योइ थेन रिमठिम ह्याङला बुः थेन मिन हिन्ना । चुता सोना, छार्ना लाबा थेन तोरतोर ताना लाबा गे चा ह्याङ मोक्कोनला हिन्ना । दारेम ह्याङ मोक्कोनसे चुगेदुगु लाइ । चु ह्युलसारि सुख थेन समृद्धिला लनिदिनि फेना लाइ ।