भाषा आयोगबाट दरइ भाषामा लोकवार्ता सङ्कलन तथा अभिलेखन हुँदै
मध्यविन्दु नगरपालिका बेलानी, २०७७ साल चैत्र २५ गते ।
भाषा आयोगको आयोजनमा २०७७ साल चैत्र २५ गतेका दिन मध्यविन्दु नगरपालिकामा वडा नं.११ कुसुन्डे र वडा नं.१२ मा बसोबास गर्ने दरइ जातिको दरइ भाषाको लोक वार्ता सङ्कलन तथा अभिलेखनको लागि अन्तर्क्रिया कार्यक्रम सम्पन्न भयो । भाषा आयोगका उपसचिव श्री गेहनाथ गौतमबाट सञ्चालित उक्त कार्यक्रमको अध्यक्षता भाषा आयोगका का.मू.सचिव श्री लक्ष्मीप्रसाद भट्टराईले गर्नुभएको थियो भने कार्यक्रममा वडा नं.१२ का वडाध्यक्ष श्री कुलबहादुर गुरूङ र वडा सचिव श्री गणेश दरइ अतिथिका रूपमा उपस्थित रहनुभएको थियो । नयाँ बेलानी खानेपानी आयोजनाको सभाहलमा आयोजित उक्त कार्यक्रमका त्यसै खानेपानी उपभोक्ता समितिका अध्यक्ष श्री मिनबहादुर दरइको उपस्थिति समेत रहेको थियो । यस कार्यक्रममा दरइ भाषिक वक्ताहरूको उपस्थिति रहेको थियो । जसमा मध्यविन्दुमा बसोबास गर्ने करिब ११८ घरपरिवारका अधिकांश बुहारीहरू र युवाहरूको उपस्थिति रहेको थियो । यहाँका स्थानीय बासिन्दा दरइहरूले दरइ भाषा नबोल्ने हुँदा तनहुँ र चितवनबाट बुहारीका भई भित्रिएका दरइ भाषिक वक्ताहरूको सहभागिता रहेको थियो ।
भाषा आयोगबाट दरइ भाषाको संरक्षण, संवर्धन र विकासको लागि उक्त भाषामा पाइने अलिखित वा मौलिक लोकमा प्रचलित कथ्य सामग्रीहरू जस्तो लोककथा, चाडपर्व, धर्म संस्कार, प्रथा आदिलाई सङ्कलन गरी प्रकाशन गर्ने उदेश्यले यो कार्यक्रम सञ्चालन भएको हो । दुई दिनसम्म चल्ने यो कार्यक्रमको पहिलो दिनको कार्यक्रममा सहभागीहरूलाई दरइ भाषामा विभिन्न विषयमा प्रस्तुति गरी दरइ विषयक मौलिक सामग्रीहरूको सङ्कलन गर्न जिम्मेवारी प्रदान गरिएको थियो । जसलाई २०७७ साल चैत्र २६ गतेसम्म सङकलन तथा अभिलेखन कार्य सञ्चालन हुनेछ ।
कार्यक्रममा भाषा आयोगका मातृभाषा शिक्षा शाखा प्रमुख डा.लोकबहादुर लोप्चनले दरइ भाषाको अभिलेखन गरी यसलाई संरक्षण र विकास गर्ने एउटा पाटो यस भाषाको लोकवार्ता सङ्कलन र अभिलेखन कार्य भएको बताउनुभयो । उहाँले दरइ भाषाको संरक्षण र विस्तारका लागि दरइ भाषालाई पुस्तान्तरण गर्नुपर्ने, समुदायमा दरइ भाषा कक्षा सञ्चालन गर्नुपर्ने र दरइ बालबालिकालाई विद्यालयमा मातृभाषा विषयका रूपमा कक्षा दरइ भाषा विषयलाई कक्षा १-८ सम्म पठनपाठन गर्नुपर्ने सुझाव राख्नुभयो । त्यसपछि सहभागी दरइ भाषाका सहभागी वक्ताहरूसँग परिचात्मक अन्तर्क्रिया कार्यक्रम सञ्चालन गरिएको थियो । सहभागीहरूले आफूहरू बुहारी भएको हुँदा दरइ भाषा बोल्ने गरेको तर यहाँका दरइहरूले भाषा नबोल्ने हुँदा बालबालिकालाई समेत घरमा दरइ भाषा नसिकाइएको खुलासा गर्न पुगे । परिवारमा आफूहरूले मात्र दरइ भाषा बोल्ने तर परिवारका अन्य सदस्यहरूले नबोल्ने र विद्यालयको माध्यम भाषा पनि नेपाली हुनाले आफ्ना बच्चालाई दरइ भाषा नसिकाइ नेपाली भाषा सिकाउन बाध्य भएको बताए । एक जना वक्ताले त दरइ भाषामा बोलिने कुरा नेपाली भाषिक वक्ताका लागि अश्लील अर्थ लाग्ने हुँदा उनीहरू हाँस्ने, खिसीट्युरी समेत गरिने हुँदा दरइ भाषा बोल्ने छाडेको सुनाए।
अतिथिका रूपमा उपस्थित वडाध्यक्ष श्री कुलबहादुर गुरूङले दरइ लगायत गुरूङसहितका भाषाहरू पछिल्लो पुस्तामा हस्तान्तरण नहुँदा लोप हुँदै गएको बताउनुभयो । यहाँको दरइ भाषा संरक्षणका लागि वडाको तर्फबाट पहल हुने तर त्यसका लागि दरइ समुदायबाट वडामा कार्यक्रमसहितको प्रस्ताव पेस नभएको गुनासो गर्नुभयो । आगामी दिनमा दरइ समुदायको भाषिक संरक्षण र विकासका लागि यस समुदायबाट प्रस्ताव आएमा यथोचित बजेट उपलब्ध गर्न सकिने प्रतिबद्धता व्यक्त गर्नुभयो । कार्यक्रमको अन्तमा, भाषा आयोगका का.मु.सचिव तथा कार्यक्रमका अध्यक्ष श्री लक्ष्मीप्रसाद भट्टराईले भाषा आयोगले अघिल्लो वर्ष पनि दरइ भाषामा कार्यक्रम राखे भए तापनि कोरोना महामारी कारण सम्पन्न हुन नसकेको बताउनुभयो । तर यसपल्ट भने दरइ भाषाको लोकवार्ता सङ्कलन कार्यक्रम सञ्चालन हुन सकेको सबैलाई धन्यवाद दिँदै खुशी व्यक्त गर्नुभयो । साथै उहाँले दरइ भाषाको संस्कृति, संस्कार, भाषासम्बन्धी सही र पर्याप्त विवरण उपलब्ध भएमा मात्र दरइ भाषाको लोकवार्ता सङ्ग्रह प्रभावकारी अभिवृद्धि हुने स्मरण गराउनुभयो । त्यसका लागि स्थानीय अनुभवी व्यक्तिहरूको दरइ भाषामा बढीभन्दा बढी मौलिक सामग्री उपलब्ध गराउन अनुरोध गर्नुभयो ।